De apothekersorganisatie KMTP trekt aan de bel over het steeds verder oplopende medicijnentekort. Over het hele jaar 2022 werden er 1514 tekorten geregistreerd, en nu, halverwege 2023 staat de teller al op 1179.
Voorzitter Aris Prins van de KNMP luidt de noodklok. “Hoewel deze stijging niet onverwacht is, hoopten we – eerlijk gezegd tegen beter weten in – dat we vorig jaar de absolute grens hadden bereikt. Maar het is nog beduidend erger. Zo kunnen we niet voort. Apothekers zijn dagelijks in de weer voor talloze patiëntengroepen die hiervan de dupe zijn.”
Geneesmiddelentekorten kunnen ontstaan door problemen met productie, distributie en kwaliteit, en kunnen een enorme impact hebben. Omdat ze een grote groep mensen treffen, langdurig zijn of omdat omzetten naar een ander geneesmiddel lastig is voor patiënten. Grote groepen mensen die kampen met bijvoorbeeld hartaandoeningen, jicht of infecties kunnen er niet meer dagelijks op rekenen dat hun geneesmiddel beschikbaar is bij de apotheek.
KNMP-voorzitter Prins: “Geneesmiddelentekorten spelen over de hele wereld. We kennen de lijsten van Europese tekorten. Maar we zien steeds meer middelen die alleen in Nederland niet beschikbaar zijn. Het komt dagelijks voor dat geneesmiddelen geïmporteerd moeten worden. Een voorbeeld is allopurinol dat in de landen om ons heen gewoon beschikbaar is, en hier maar zeer beperkt. Dit raakt een groep van 150.000 jichtpatiënten.”
Het probleem met allopurinol wordt veroorzaakt door de zorgverzekeraars. Bij dit middel en 36 andere hebben de grootste zorgverzekeraars 1 fabrikant (de goedkoopste, doorgaans) als voorkeursleverancier aangewezen, terwijl het middel door meerdere bedrijven gemaakt wordt. Zodra die ene fabrikant om wat voor reden dan ook niet kan leveren ontstaat er direct een groot probleem, omdat alternatieven niet of nauwelijks beschikbaar zijn. Prins: “Het is zaak dat in Nederland alle relevante partijen met de hoogste spoed beslissingen nemen over oplossingen. Het duurt allemaal te lang.”
Apothekers proberen zelf oplossingen aan te dragen om de patienten toch aan hun medicatie te helpen. Dat doen zij door een ander middel met dezelfde werkzame stof of een therapeutisch alternatief aan te bieden, zelf te bereiden of te importeren. Per openbare apotheek is gemiddeld bijna een volledige fte bezig met de problematiek, zo blijkt uit een recente peiling van de apothekersvereniging KNMP onder de leden. Nederland telt bijna 2.000 openbare apotheken. De geneesmiddelentekorten spelen daarnaast ook de apothekers in de ziekenhuizen parten. Prins: “Onze 24/7 zorgverlening staat onder druk doordat we continu bezig zijn met logistieke kwesties.”
Voor de apothekersorganisatie brengt KNMP Farmanco de geneesmiddelentekorten dagelijks in kaart. Indien een geneesmiddel landelijk niet verkrijgbaar is, gedurende minimaal veertien dagen, noteert KNMP Farmanco een nieuw tekort voor het jaarlijkse overzicht. Meldingen door apothekers worden geverifieerd bij de fabrikanten. Farmanco houdt al twintig jaar de statistieken bij over geneesmiddelentekorten in Nederland.
Impactvolle geneesmiddelentekorten eerste helft 2023
| Geneesmiddel (groep) | Toepassing | Impact |
| Verschillende antibiotica | Infecties | Veel verschillende antibiotica zijn niet beschikbaar, voor sommige indicaties is geen alternatief meer te vinden en moet er worden overgegaan op import. Het niet leverbaar zijn van vloeibare toedieningsvormen is een groot probleem voor kinderen. |
| Nitraten | Angina pectoris, (voorkomen van) pijn op de borst | Vrijwel alle geneesmiddelen (tabletten, pleisters en sprays) in de groep zijn niet beschikbaar. Tabletten vaak toegevoegd aan medicijnrol, nu dus een alternatief naast de rol gebruiken. Dit geeft problemen. Patiënten kunnen niet zonder deze middelen, dit kan ernstige gevolgen hebben. |
| Carbamazepine (retard) tabletten | Epilepsie | Patiënten kunnen niet worden overgezet op een andere werkzame stof en een ander merk is ook niet wenselijk. Dit kan zorgen voor meer epileptische aanvallen. |
| Benzodiazepines | Slaap, depressie, angst, stoppen van epileptische aanvallen | Doorlopende tekorten in de hele groep, omzetten is moeilijk en geeft veel onrust |
| Sotalol injectievloeistof | Hartritmestoornissen | Geen goed alternatief beschikbaar. Bumetanide tabletten als vochtafdrijver bij hartfalen, veel gebruikt bij ouderen met hartfalen, niet makkelijk te vervangen. Vooral lagere doseringen. |
| Allopurinol tabletten | Jicht | Alternatieven zijn ook niet goed beschikbaar, moeilijk te vervangen. Problemen met jichtmiddelen spelen al sinds 2022. |
| Methylfenidaat tabletten | ADHD (bij volwassenen en kinderen) | Veel gebruikt door kinderen. Omzetten naar een alternatief geneesmiddel met een andere werkzame stof kan problemen veroorzaken. Omzetten is moeilijk en geeft veel onrust. Dit tekort speelt sinds 2022. |
| Fibraten | Cholesterol | In de hele groep niets meer beschikbaar |
