De kans dat iemand in Nederland ooit in zijn of haar leven kanker krijgt is ongeveer 50%. Bij 47% van de vrouwen en 54% van de mannen zal er ergens in hun leven kanker de kop opsteken. Het betekent een enorme toename in de incidentie van kanker in 30 jaar tijd. Begin jaren ’90 ging het nog om 1 op de 3 Nederlanders. Dit constateren onderzoekers van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.
De toename in het aantal kankerdiagnoses betekent echter niet dat er meer mensen aan kanker overlijden. In dezelfde 30 jaar zijn namelijk ook de behandelingen sterk verbeterd, en daarmee de ziekteprognoses. Ongeveer 30% van alle mannen en 23% van alle vrouwen overlijdt aan kanker en dat is vrijwel hetzelfde aantal als 30 jaar geleden.
De onderzoekers keken in de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) hoe vaak voor het eerst de diagnose werd gesteld bij mannen en vrouwen en op welke leeftijd. Dat deden ze per periode van vijf jaar, van 1990-1994 tot 2015-2019. De cijfers over overlijden aan kanker zijn afkomstig van het CBS.
De fors toegenomen kans op het krijgen van kanker komt voor een groot deel door de gestegen levensverwachting. Ten opzichte van 1990 worden mannen gemiddeld zeven jaar ouder, vrouwen drie en een half jaar. Hoe langer iemand leeft, hoe groter de kans om tijdens het leven kanker te krijgen. Kanker ontstaat bovendien vaak op oudere leeftijd, meer dan 80 procent van alle nieuwe patiënten is ouder dan 60. Een toename van diagnostiek, zoals PSA-bepalingen of nieuwe technieken van beeldvorming, heeft ook bijgedragen aan de stijgende kans op een diagnose kanker. Daarnaast spelen leefstijlfactoren een rol bij het ontstaan van kanker.
De kans om kanker te krijgen is bij vrouwen het meest gestegen tussen de 65 en 85 jaar. Bij mannen is dat boven de 75 jaar. Daarentegen is de kans om aan kanker te overlijden bij mannen onder de 75 jaar afgenomen, en boven de 75 jaar toegenomen. Bij vrouwen is de kans om te overlijden aan kanker afgenomen tot 65 jaar. Boven de 65 jaar is de kans iets toegenomen.
Bij mannen is de kans op een prostaatkankerdiagnose het grootst. Deze diagnose treft ongeveer een op de acht mannen. De kans om aan prostaatkanker te overlijden is de laatste jaren stabiel, ongeveer een op de vijfentwintig mannen overlijdt aan deze ziekte.
Een op de zeven vrouwen krijgt in haar leven te maken met borstkanker, de kans om eraan te overlijden is gedaald tot een op de dertig in 2015-2019. Die daling komt door betere diagnostiek en behandelingen.
De kans om de diagnose longkanker te krijgen is negen procent bij mannen en zeven procent bij vrouwen. Voor mannen is de kans op longkanker de afgelopen decennia afgenomen, bij vrouwen is die juist toegenomen. Dat komt vooral door veranderingen in rookgedrag. Waar decennia geleden vooral mannen rookten, roken tegenwoordig vrouwen ongeveer net zoveel als mannen. Hierdoor is het verschil tussen mannen en vrouwen in de kans op het krijgen van longkanker vrijwel verdwenen. De kans om aan longkanker te overlijden is afgenomen bij mannen, van tien naar zeven procent. Bij vrouwen is deze kans toegenomen, van twee naar vierenhalf procent. Roken verhoogt overigens het risico op minimaal 12 soorten kanker, niet alleen longkanker.
Alcoholgebruik wordt vaak in verband gebracht met maag- en leverkanker, maar is een risicofactor voor meerdere kankersoorten: borstkanker, darmkanker, mondkanker en keelkanker. De kans op maagkanker is juist afgenomen. Maagkanker kan ontstaan door chronische infectie met de Helicobacter pylori bacterie. Een dergelijke besmetting komt door betere hygiëne steeds minder voor. Het percentage mensen dat in Nederland drinkt is sinds 2014 stabiel. Bijna 8 van de 10 Nederlanders van 18 jaar en ouder (77,5%) drinkt weleens alcohol (cijfers 2022). 43,5% van de volwassen bevolking houdt zich aan het advies van de Gezondheidsraad en drinkt geen of maximaal 1 glas per dag. Ruim 1 op de 15 (6,5%) volwassen Nederlanders drinkt overmatig en 8,3% is een zware drinker.
We worden steeds zwaarder; in 2040 heeft naar schatting 62% van de volwassenen in Nederland overgewicht. Overgewicht kan een rol spelen bij het ontstaan van verschillende soorten kanker, zoals darm-, nier-, slokdarm-, galweg-, lever-, en borstkanker.
Overmatige blootstelling aan UV, door zon of zonnebank veroorzaakt huidkanker. Het aantal huidkankerdiagnoses neemt al jaren toe, bijvoorbeeld die van melanoom, een gevaarlijke vorm van huidkanker. Voor alle leeftijdsgroepen is de incidentie van huidkanker hoger bij vrouwen dan bij mannen, met uitzondering van de groep boven de 70 jaar. Basaalcelcarcinoom, verreweg de meest voorkomende vorm van kanker, wordt overigens niet in de tellingen opgenomen.
De cijfers laten zien dat steeds meer mensen de diagnose kanker krijgen, terwijl het aantal mensen dat aan de gevolgen van de ziekte overlijdt, gelijk blijft. Dat betekent dat er steeds meer mensen zijn die met of na een kankerdiagnose leven. De druk op de zorg neemt daardoor toe. Door gerichte preventiemaatregelen nu kan het aantal nieuwe gevallen van kanker in de toekomst afnemen. Zo kunnen we veel ellende voorkomen voor patiënt, familie en maatschappij. De bevolkingsonderzoeken zoals naar borst-, baarmoederhals- en darmkanker dragen bij aan vroege opsporing wat ervoor kan zorgen dat er meer mogelijkheden van behandeling zijn. Daarnaast kunnen mensen hun kans op het krijgen van kanker verlagen door bepaalde leefstijlkeuzes: niet roken, gezond eten en op het gewicht letten, voldoende bewegen, verstandig zonnen en alcohol vermijden.
Referentie
Lees hier de volledige publicatie in het Nederlands Tijdschrift voor de Geneeskunde
