De Europese medicijnwaakhond EMA wil dat de fabrikanten van de coronavaccins onderzoeken hoe werkzaam hun vaccins zijn tegen de nieuwe virusmutaties, en hoe zonodig de vaccins aangepast kunnen worden. Het gaat dan met name om de virusmutaties uit Groot-Brittannië, Zuid-Afrika en Brazilië. Vooral de Zuid-Afrikaanse variant baart zorgen omdat de eerste indicaties zijn dat met name het AstraZeneca-vaccin beduidend minder goed werkt tegen deze mutatie. Aan de andere kant wijzen onderzoeksresultaten er ook op dat mensen die met dit vaccin zijn ingeënt en het virus toch oplopen, een stuk minder ernstig ziek worden.
De EMA wil ook weten of het zinvol kan zijn om een zogeheten boosterinjectie toe te dienen om een reeds bestaande vaccinatie te versterken. In Groot-Brittannië heeft premier Boris Johnson er al op gezinspeeld dat er na de zomer een nieuwe vaccinatieronde aan gaat komen.
De EMA wil dat de farmaceutische bedrijven aantonen hoe ze hun vaccins aan denken te kunnen passen, en zal aangeven aan welke veiligheidseisen zo’n aangepast vaccin moet voldoen. Het is daarbij niet de bedoeling dat er voor elke aanpassing een nieuwe, omslachtige en langdurige testfase met tienduizenden proefpersonen doorlopen moet worden. Maar het is wel belangrijk dat veiligheid en effectiviteit van de vaccins vast staan.
Van geen van de drie toegelaten coronavaccins –dat van Pfizer/BioNTech, Moderna en AstraZeneca- is vastgesteld in welke mate ze bescherming bieden tegen de gemuteerde virussen. Er is meer bewijs nodig om vast te stellen hoe effectief de vaccins zijn tegen de nieuwe coronavarianten, en of ze in staat zijn om de ernst van een besmetting te verminderen.
Bij een andere vaccinkandidaat, het Novavax-vaccin, is al wel meer bekend over de effectiviteit bij de mutaties. Tegen de gevaarlijke Zuid-Afrikaanse variant blijkt het Novavax-vaccin 60% van de gevaccineerden te beschermen, en degenen die toch ziek worden krijgen minder ernstige verschijnselen dan mensen die het vaccin niet hebben gehad.
Dat virussen muteren is niets nieuws, maar bij elk virus heeft dat een ander effect op de vaccins. Bij ziektes als mazelen of rode hond blijft een vaccin levenslang effectief, ook als het virus muteert. Bij een snel muterende ziekte als de griep moeten de vaccins echter elk jaar aangepast worden, en hebben mensen elk jaar een nieuwe prik nodig. Het is niet ondenkbaar dat iets dergelijks ook met het coronavaccin nodig zal zijn.
Ander nieuws van de EMA: op 12 februari is begonnen met de goedkeuringsprocedure van het CureVac-vaccin. Dit vaccin, met de naam CVnCoV is een mRNA-vaccin net zoals dat van Pfizer en Moderna. De eerste klinische studies met het CureVac-vaccin laten zien dat het vaccin een krachtige afweerreactie tegen het virus opwekt. Momenteel zijn grootschalige fase-3 testen gaande om de effectiviteit en het bijwerkingenprofiel vast te stellen. Zodra er nieuwe gegevens bekend worden zal de EMA die evalueren, een versnelde werkwijze die ‘rolling review’ wordt genoemd.
De Europese Unie heeft al 225 miljoen doses van het CureVac-vaccin besteld, mits dat wordt goedgekeurd, met een optie op nog eens 180 miljoen doses. Nederland heeft 8,6 miljoen doses besteld. De Duitse farmaceut Bayer is een alliantie met CureVac aangegaan om te helpen het vaccin te produceren.
Als het CureVac-vaccin wordt goedgekeurd is dat mogelijk het zesde vaccin dat in Europa beschikbaar komt. Naast de Pfizer-, Moderna- en AstraZeneca-vaccins en het reeds genoemde Novavax-vaccin, wordt ook het Johnson & Johnson-vaccin verwacht (ontwikkeld in Leiden!), en is er een procedure gaande voor het Russische Spoetnik-vaccin.
