WIe medicijnen gebruikt ontkomt er eigenlijk nooit aan: bijwerkingen. Soms vormen die niet meer dan een tijdelijk ongemak, maar soms kunnen ze voor behoorlijke, zelfs gevaarlijke problemen zorgen. Een internationaal team van wetenschappers, geleid vanuit het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) heeft nu ontdekt dat de kans op ernstige bijwerkingen 30% lager is wanneer er bij de dosering van het medicijn rekening wordt gehouden met het DNA van de patiënt. Resultaten uit de PREPARE-studie verschenen onlangs in medisch vaktijdschrift The Lancet. De PREPARE-studie werd gefinancierd door ZonMW en een subsidie uit het Horizon 2020 programma van de Europese Commissie.
Dat lang niet elke patiënt hetzelfde reageert op hetzelfde medicijn is al lang bekend. En dat heeft niet alleen te maken met de leeftijd van de patiënt, of diens gewicht, andere aandoeningen of omgevingsfactoren. Ook het DNA van de patiënt speelt een rol bij de manier waarop een medicijn door het lichaam –met name de lever- verwerkt wordt. Het DNA bepaalt hoe de enzymen in de lever medicijnen metaboliseren. Bij sommige mensen is er sprake snelwerkende enzymen (‘ultrarapid metabolisers’), en dat gaat vaak gepaard met meer en ernstiger bijwerkingen. Aan de andere kant van het spectrum kunnen er ook mensen zijn met enzymen die niet, of langzaam werken (‘poor metabolisers’)
De onderzoekers hebben nu een DNA-medicatiepas ontwikkeld, waarin het DNA-profiel van een patiënt gekoppeld wordt aan medicijnen waarvan de verwerking wordt beïnvloed door het DNA. Door het scannen van deze pas weten artsen en apothekers precies wat de optimale dosis is voor de patiënt in kwestie.
In de PREPARE-studie deden bijna 7.000 patiënten uit 7 Europese landen mee. De patiënten kwamen voort uit allerlei medische specialismen zoals oncologie, cardiologie en psychiatrie, maar ook de huisartsgeneeskunde werd in de studie meegenomen. Al deze patiënten hadden een geneesmiddel voorgeschreven gekregen waarvan de verwerking in de lever wordt beïnvloed door onze genen.
Bij elke patiënt werd het DNA in kaart gebracht. Daarbij was er speciale aandacht voor 12 genen. Samen hebben de 50 verschillende varianten in deze genen invloed op de werking van 39 medicijnen. Tot twaalf weken na de start van de medicatie zocht een verpleegkundig specialist contact met de patiënten om te vragen naar hun bijwerkingen. Denk hierbij aan diarree, bloedarmoede, zenuwpijn of verlies van smaak.
Het bleek dat patiënten met de DNA-medicatiepas 30% minder ernstige bijwerkingen van hun medicatie hadden dan patiënten zonder die pas. Ze hadden niet alleen minder last van bijwerkingen, ze waren ook erg blij met de pas zelf. De pas geeft hen volgens de onderzoekers meer regie, zij voelen zich namelijk zelf actief betrokken bij hun eigen behandeling.
Henk-Jan Guchelaar, hoogleraar Klinische Farmacie bij het LUMC, was de coördinator van deze studie. Hij doet al ruim 20 jaar onderzoek naar de zogeheten farmacogenetica. “We hebben nu voor het eerst bewezen dat deze strategie werkt op grote schaal in de klinische praktijk. Er is nu genoeg bewijs om tot implementatie over te gaan”, zegt Guchelaar. “De volgende stap is om de DNA-medicatiepas in de praktijk toe te passen”, voegt Jesse Swen, hoogleraar Klinische Farmacie en hoofdonderzoeker, toe.
Het uitdenken van deze vervolgstappen roept ook vragen op bij de onderzoekers. Zou deze pas vergoed moeten worden uit het basispakket? En onderdeel uit moeten maken van de standaardzorg? Guchelaar en Swen denken van wel. Volgens hen is daar met deze studie een goede basis voor gelegd. “We willen er naartoe dat het DNA van elke patiënt die bij de apotheek komt in kaart wordt gebracht”, zegt Guchelaar. “Alleen op die manier maken we de behandeling effectiever en veiliger voor elke patiënt.”
Bron
Referentie