Pijn door kanker of een kankerbehandeling is een van de door patiënten meest gevreesde gevolgen van hun ziekte. Zeker in een laat stadium werkt de gebruikelijke pijnbestrijding minder goed, of gaat met veel bijwerkingen gepaard. Het komt vaak voor dat een patiënt dermate veel opiaten toegediend krijgt dat de kwaliteit van leven er erg onder lijdt. Een optie die dan ingezet kan worden is chordotomie, waarbij een lange zenuwbaan in het ruggenmerg wordt uitgeschakeld, waardoor pijnsignalen de hersenen niet meer bereiken. Volgens dr. Egbert Klarenbeek, anesthesioloog/pijnspecialist en kaderarts palliatieve zorg bij het Pijncentrum van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) verdient deze pijnbehandeling veel meer bekendheid.
De landelijke richtlijn ‘Pijn bij patiënten met kanker’ brengt in kaart hoe veel kankerpatiënten pijn ervaren.
| PREVALENTIE PIJN PER STADIUM | |
| Curatief oncologisch traject | 39% |
| Tijdens anti-tumor therapie | 55% |
| Gemetastaseerde ziekte/vergevorderd stadium | 66% |
| Pijnscore van 5 of hoger | 38% |
Sommige vormen van kanker gaan gepaard met meer pijn dan andere.
| PERCENTAGE PATIËNTEN MET PIJN | TYPE KANKER |
| meer dan 80% | Alvleesklier, slokdarm |
| 70 tot 80% | Longen, maag, prostaat, borst, baarmoedergebied |
| 60 tot 70% | Keel, dikke darm, hersenen, nieren, blaas |
| 50 tot 60% | Hematologische kankers |
Er wordt onderscheid gemaakt tussen nociceptieve pijn en neuropathische pijn. Nociceptieve pijn bij kanker (65-69%) wordt veroorzaakt door weefselbeschadiging en is vaak het gevolg van botmetastasen of infiltratie van weke delen of viscera. Neuropathische pijn bij kanker (8-9%) kan worden gedefinieerd als pijn ten gevolge van beschadiging van het perifere of centrale zenuwstelsel. Bij 23 tot 27% van de patiënten is sprake van zowel nociceptieve als neuropathische pijn.
Chordotomie is een pijnbehandeling die in principe alleen wordt gegeven in palliatieve setting aan patiënten met een levensverwachting van maximaal 2 jaar. De behandeling is volgens de richtlijn alleen zinvol bij eenzijdig gelokaliseerde pijn, omdat een zenuwbaan de pijnprikkels van één kant doorgeeft. Chordotomie is vooral bedoeld voor patiënten bij wie de gebruikelijke pijnbestrijding – vaak met versuffende opiaten – niet goed werkt en/of overmatig veel verlies van kwaliteit van leven met zich meebrengt.
De aanpak van Klarenbeek in Groningen is uniek: de patiënt wordt alleen plaatselijk verdoofd en blijft dus wakker tijdens de procedure. Tijdens die behandeling brengt de arts een lange naald in de juiste zenuwbaan in het ruggenmerg in. Wanneer de juiste plek bereikt is wordt de punt van de naald elektronisch verhit waardoor de zenuwbaan wordt doorgesneden en de pijnprikkel geblokkeerd wordt. Klarenbeek legt uit: “De patiënt moet volledig alert zijn en alles precies kunnen voelen, zodat hij of zij mij kan leiden.” Zo kan de arts met grote precisie exact de juiste plek vinden. Ook de technologie helpt mee: de nieuwste generatie naalden heeft een minuscuul cameraatje in de punt, waarmee de arts via een scherm kan zien waar hij zijn moet.
De enige bijwerking van chordotomie is dat de patiënt ook het gevoel voor koud en warm aan een kant van het lichaam verliest. De tastzin blijft echter wel gewoon intact.
Op dit moment wordt er een internationale database opgezet om meer evidence te verzamelen over de resultaten en bijwerkingen van chordotomie.
Referenties
Nieuwsbericht op de website van Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL)
