OVERZICHTSARTIKELEN

Herstel van B-celimmuniteit na B-celdepletie: het belang van immuunmonitoring

SAMENVATTING

Monoklonale antistoffen, samengevat onder de noemer ‘biologicals’, worden in snel toenemende mate klinisch toegepast om de functie van moleculen of cellen van het immuunsysteem uit te schakelen. Dat hierbij een specifieke immuundeficiëntie wordt veroorzaakt, wordt op de koop toe genomen. Met name bij langdurig gebruik van dergelijke ‘biologicals’ neemt het risico op infecties toe. Door middel van adequate immuunmonitoring kan een goede afweging worden gemaakt in de balans tussen behandeling van onderliggend lijden en infectieuze complicaties. In dit artikel worden aan de hand van B-celdepletie, met name op basis van CD20-therapie, de mogelijkheden en het belang van immuunmonitoring toegelicht. Hoewel er voor toepassing in de klinische praktijk nog weinig onderzoeken zijn om immuunmonitoring in klinische en laboratoriumprotocollen te ondervangen, wordt hier een voorzet gegeven.

(NED TIJDSCHR HEMATOL 2021;18:60-7)

CD19-gerichte CAR-T-celbehandeling voor DLBCL in Nederland en de rol van de landelijke CAR-T-tumorboard: wat is anti-CD19-CAR-T-celbehandeling en komt mijn patiënt hiervoor in aanmerking?

SAMENVATTING

Anti-CD19-CAR-T-celbehandeling is een nieuwe innovatieve behandeling voor patiënten met een recidief of refractair diffuus grootcellig B-cellymfoom (DLBCL, waaronder ook hooggradig B-cellymfoom, getransformeerd folliculair lymfoom en primair mediastinaal B-cellymfoom). Sinds 1 mei 2020 wordt axicabtagene ciloleucel (axi-cel, Yescarta) volledig vergoed vanuit het basispakket en wordt deze behandeling gegeven in gekwalificeerde academische ziekenhuizen. Axi-cel is geregistreerd op basis van de ZUMA-1-studie, waarbij patiënten met een snel recidief of refractair DLBCL na minimaal twee eerdere lijnen systeemtherapie werden behandeld en de 2-jaars progressievrije overleving bijna 40% was. De productie van CAR-T-cellen is tijdrovend, logistiek complex en er is vaak een overbruggende therapie nodig tussen afname van de T-cellen en teruggave van de CAR-T-cellen. De bijwerkingen kunnen hevig zijn en dienen te worden opgevangen door een multidisciplinair team. Gezien de kostbaarheid en complexiteit van de behandeling en de wens doelmatige en effectieve zorg te leveren is een landelijke CAR-T-tumorboard opgericht. Hieraan nemen vertegenwoordigers van de CAR-T-behandelcentra deel en hierin worden alle verwezen patiënten besproken. In dit artikel wordt de werkwijze van de tumorboard beschreven, welke patiënten in aanmerking komen voor anti-CD19-CAR-T-celbehandeling en hoe patiënten kunnen worden verwezen. Tevens geven we een overzicht van de patiënten die sinds het voorjaar zijn verwezen voor behandeling met axi-cel en blikken vooruit op geplande studies.

(NED TIJDSCHR HEMATOL 2021;18:68-76)

Hoe digitalisering de hematopathologie verandert

SAMENVATTING

Door snelle technische ontwikkelingen is digitalisering van de pathologie in Nederland in opmars. Dit houdt in dat de hele workflow vanaf het maken van een H&E-glaasje, het consulteren van een collega tot aan het verslag digitaal verloopt. Daarmee is de opstap gemaakt voor de toepassing van artificiële intelligentie bij het ondersteunen van de patholoog in de dagelijkse diagnostiek. Deze ondersteuning begint bij het kwantificeren van structuren, maar zal naar verwachting leiden tot deels geautomatiseerde diagnostiek. Dit artikel geeft een beknopt overzicht van de digitale ontwikkelingen in de Nederlandse hematopathologie.

(NED TIJDSCHR HEMATOL 2021;18:15-9)

DNA uit neutrofiele granulocyten: celdood met extracellulaire netvorming ‘neutrophil extracellular traps’ (NET’s)

SAMENVATTING

Neutrofiele granulocyten zijn potente effectorcellen van het aangeboren immuunsysteem en kunnen pathogenen elimineren door middel van een aan-tal afweermechanismen. Eén van die afweermechanismen is de formatie van ‘neutrophil extracellular traps’ (NET’s), waarbij neutrofielen een web-achtig complex vrijlaten, dat bestaat uit DNA, histonen en eiwitten uit de intracellulaire korrels. Deze NET’s kunnen door hun sterk negatieve lading en de web-achtige structuur van het DNA pathogenen ‘vangen’ waardoor ze worden geïmmobiliseerd en tegelijkertijd geïnactiveerd door blootstelling aan de lokale hoge concentraties antimicrobiële eiwitten in deze NET’s. Sinds de eerste beschrijving van NET-vorming en daarmee samenhangende celdood van de granulocyten (NETosis) 15 jaar geleden, is uitvoerig onderzoek gedaan naar de signaleringsroutes die leiden tot de uiteindelijke uitstorting van NET’s. Naast een rol in de aangeboren afweer worden NET’s ook geassocieerd met auto-immuunziekten en auto-inflammatoire ziekten. Dit hangt samen met hun extracellulaire aanwezigheid van DNA, geassocieerde (auto)antigenen en de nevenschade aan weefsels door hoog-geconcentreerde toxische eiwitten in deze NET’s, waardoor NET-vorming een potentieel therapeutisch doel is geworden.

(NED TIJDSCHR HEMATOL 2021;18:7-14)

De immuungecompromitteerde hematologische patiënt op reis: praktische adviezen voor de hematoloog

SAMENVATTING

De wereldbevolking is reislustiger dan ooit. Ook immuungecompromitteerde patiënten gaan steeds meer en verder op reis. Immuungecompromitteerde reizigers zijn over het algemeen vatbaarder voor infecties en deze infecties kunnen fulminant verlopen. Daarom is deze patiëntencategorie gebaat bij een goed reisadvies en adequate vaccinaties. Aan de hand van een aantal casus wordt u gewezen op de zaken waar u als hematoloog ook op zou moeten letten als een patiënt in de spreekkamer aangeeft op reis te willen.

(NED TIJDSCHR HEMATOL 2020;17:322-9)

Het geluid van hemostase: een nieuwe visco-elastische meetmethode met mogelijke toepassingen in transfusiemanagement, hypercoagulabiliteit en trombocytenfunctie

SAMENVATTING

Sinds kort is een nieuwe visco-elastische meetmethode beschikbaar om de dynamische stolselvorming weer te geven in volbloed: Quantra. Binnen de Quantra-techniek staat het gebruik van ultra- soon geluid om erytrocyten in het stolsel te laten resoneren centraal. Andere visco-elastische testen (ROTEM en TEG) maken veelal gebruik van een mechanische meetmethode, waarbij de pin of het cupje oscilleert. De huidige visco-elastische testen worden in klinische setting toegepast bij perioperatief transfusiemanagement. Tot nu toe focust de literatuur op overeenkomsten tussen Quantra en andere visco-elastische testen. Klinisch onderzoek is noodzakelijk voordat implementatie van Quantra in de huidige stollingsdiagnostiek kan plaatsvinden.

(NED TIJDSCHR HEMATOL 2020;17:330–6)

Typeren van bloeddonoren op DNA als alternatief voor serologische methoden

SAMENVATTING

Voor patiënten die een bloedtransfusie nodig hebben is het van belang om getypeerde donoren beschikbaar te hebben. Standaard wordt een beperkt aantal bloedgroepantigenen serologisch bepaald. Een gedeelte van het donorbestand wordt verder getypeerd om ook patiënten met een uitgebreider transfusieadvies van bloed te kunnen voorzien. De ontwikkelingen van de afgelopen jaren hebben ertoe geleid dat typering van bloedgroepen op DNA een geschikt en goedkoop alternatief is geworden voor de huidige serologische methoden. Met een genotyperingsarray kunnen in een enkele test de meeste bloedgroepantigenen bij donoren betrouwbaar worden bepaald. Naast de rodebloedcelantigenen komt tegelijkertijd ook informatie beschikbaar over zeldzamere antigenen of antigeencombinaties en de HPA-, HNA- en HLA-typeringen. Een uitgebreid getypeerd donorbestand maakt het in de toekomst mogelijk om preventief te matchen. Theoretisch is het mogelijk >95% van de door transfusie geïnduceerde immunisaties te voorkomen. Dit artikel geeft een overzicht van het belang om genotypering voor donoren in te voeren.