Het is volop zomer, en in de keuken betekent dat hetzelfde als in de journalistiek: komkommertijd. Komkommers zijn verfrissend, dorstlessend en de ideale zomersnack. Komkommers worden al duizenden jaren door de mens gecultiveerd, als eerste in India. En er worden al heel lang allerlei medicinale eigenschappen aan komkommer toegeschreven.
Wat zit er eigenlijk in een komkommer? Water, vooral. Een portie van 150 gram ongeschilde komkommer bevat 141 gram water, en maar 18 calorieën. Maar er is meer. Een portie komkommer bevat ook 0,9 gram eiwit, 0,2 gram vet, 3,1 gram koolhydraten (waarvan 2 gram suikers), 1 gram voedingsvezel, 19,9 gram calcium, 0,3 milligram ijzer, 17 milligram magnesium, 29,8 gram fosfor, 193 milligram kalium, 2,8 milligram natrium 4,5 milligram vitamine C, 19,9 microgram foliumzuur, 44 microgram betacaroteen, 22,7 microgram luteïne, 10,2 microgram vitamine K. Daarnaast bevatten komkommers ook verschillende types vitamine B, vitamine A, en antioxidanten, waaronder lignanen.
We sommen tien weetjes over komkommer op, die misschien maken dat je toch met andere ogen naar deze veelzijdige groente gaat kijken.
Om maar meteen met de deur in huis te vallen: komkommer is geen groente, maar een vrucht. Ze groeien uit de bloemen van een plant uit de Cucurbitae-familie, waar ook courgettes en meloenen toe behoren.
Komkommers bevatten veel water, maar ook allerlei vezels, voedzame stoffen en sporenelementen. Daarnaast bevatten ze weinig calorieën, weinig vetten, weinig cholesterol en weinig natrium.
Komkommers bestaan dan wel voor het grootste deel uit water, maar bevatten ook elektrolyten. Die maken dat het water beter door het lichaam wordt opgenomen en vastgehouden. Ze zijn dan ook de perfecte dorstlesser na het sporten of tijdens een hittegolf, en helpen uitdroging te voorkomen. Een goede vochtbalans is essentieel voor heel veel lichamelijke processen, zoals de niergezondheid en de spijsvertering.
Komkommers zijn een rijke bron van vitamine K. Vitamine K speelt een rol bij de bloedstolling, en ook bij de botgezondheid, omdat het de opname van calcium verbetert. Een portie van 150 gram ongeschilde komkommer bevat 10.2 microgram vitamine K, ongeveer een tiende van wat een volwassene dagelijks nodig heeft. Mensen die bloedverdunners als warfarin gebruiken moeten wel oppassen dat ze niet te veel komkommer eten. Naast vitamine K bevat dezelfde hoeveelheid komkommer ook 19,9 milligram calcium. Een volwassene heeft dagelijks minstens 1 gram calcium nodig, afhankelijk van geslacht en leeftijd. Ook magnesium, kalium en mangaan dragen bij aan een betere botgezondheid.
Alle planten uit de Cucurbitaceae-familie bevatten grote hoeveelheden van een bitter smakende stof genaamd cucurbitacine. Er zijn studies die erop wijzen dat cucurbitacine mogelijk een kankerremmende of kankerwerende rol kan hebben door de groei van tumorcellen te vertragen. Ook de lignanen, die vooral in de schil zitten worden in verband gebracht met een lager risico op verschillende soorten kanker en op hart- en vaatziekten.
Komkommers bevatten voedingsvezels die kunnen helpen het cholesterolgehalte te verlagen, en op die manier de hartgezondheid bevorderen. Daarnaast zijn komkommers rijk aan kalium en magnesium. Een portie van 150 gram ongeschilde komkommer bevat 193 milligram kalium en 17 milligram magnesium. Kalium speelt een rol bij het reguleren van de bloeddruk. De al genoemde cucurbitacines kunnen aderverkalking helpen te voorkomen.
Komkommers kunnen een gunstige effect hebben op mensen met diabetes. Ze bevatten antioxidanten en andere stoffen die mogelijk het bloedsuikergehalte kunnen verlagen, of die ervoor kunnen zorgen dat het glucoseniveau in het bloed niet te hoog wordt. Het gaat dan wederom om de cucurbitacines, die een goede invloed op de insulinehuishouding uitoefenen, en op het omzetten van hepatisch glycogeen in glucose. Komkommers hebben daarnaast een lage glycemische waarde: ze bevatten vrijwel geen koolhydraten. De heilzame stoffen zitten met name in de schil van de komkommer of vlak daaronder. In een studie met muizen bleken komkommerschillen de symptomen van diabetes te verminderen.
Komkommers hebben een ontstekingsremmende werking dankzij diverse antioxidanten. Ontstekingen zijn feitelijk niets anders dan een reactie van het eigen immuunsysteem, maar ze kunnen allerlei aandoeningen veroorzaken. Die variëren van cardiovasculaire aandoeningen tot diabetes, auto-immuunziekten, kanker en zelfs depressie. De stof fisetin lijkt een positieve werking te hebben op de hersenen en zou de hersenen beschermen tegen neurologische ziekten. Polyfenol zou het risico op kanker en hartziekten verminderen en flavonoïden in komkommer lijken pijn te bestrijden.
Komkommer is goed voor de huid: het vochtgehalte alleen zorgt daar al voor, maar ook de antioxidanten hebben een heilzaam effect op de huid. Daarnaast kan komkommer ook op de huid aangebracht worden, bijvoorbeeld als je verbrand bent in de zon. Dat werkt verkoelend en vermindert het branderige gevoel. Een plakje komkommer op elk oog zorgt ervoor dat wallen onder de ogen wat kleiner worden. Een komkommersapmasker doet ook wonderen: pureer een komkommer en laat het uitlekken in een zeef. Meng het sap met wat Griekse yoghurt, breng het op de huid aan en spoel het na een half uurtje weer af. Het sap reinigt niet alleen de poriën maar heeft ook een licht adstringerende werking.
Als het enigszins kan: laat dan de schil lekker zitten. Niet alleen bevat de schil voedingsvezels, die de stoelgang bevorderen, maar daarnaast zitten veel van de nutriënten in of net onder de schil. Kortom: komkommer met schil is veel gezonder.
