Aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) wordt hard gewerkt aan een nieuwe behandelmethode voor patiënten met leukemie, lymfklierkanker of multipel myeloom. Onder de naam ‘het Levend Geneesmiddel’ worden patiënten behandeld met een stamceltransplantatie met speciaal geselecteerde en bewerkte afweercellen –T-cellen- van een donor. Inmiddels zijn tientallen patiënten in het LUMC met succes behandeld met zo’n eigen, op maat gemaakt geneesmiddel.
Bij de behandeling van bloedkanker wordt stamceltransplantatie al een tijd lang toepast. Hierbij ontstaan vaak complicaties doordat de afweercellen van de donor in het lichaam van de ontvanger kankercellen en gezonde cellen aanvallen. Dit wordt de ‘graft-versus-host’ reactie genoemd, en patiënten kunnen hier erg ziek van worden en zelfs overlijden.
In het LUMC-laboratorium worden de donorcellen van het ‘Levend Geneesmiddel’ door middel van gentherapie eerst geschikt gemaakt voor de patiënt waarvoor ze bedoeld zijn, zodat ze de kankercellen en virussen kunnen herkennen en opruimen, en tegelijkertijd het gezonde weefsel van de patiënt ongemoeid laten.
Afweercellen –T-cellen- herkennen lichaamsvreemde cellen, die opgeruimd moeten worden, door middel van een T-celreceptor (TCR), een bepaald eiwit dat zich in de celwand van de T-cel bevindt. Verschillende TCR’s zijn in staat om verschillende ziektecellen aan te pakken. T-cellen met bepaalde TCR-eigenschappen kunnen in een laboratorium geïsoleerd en vermenigvuldigd worden, en dan door middel van een stamceltransplantatie bij de patiënt terecht komen.
In Leiden zijn TCR geïdentificeerd die diverse vormen van leukemie, lymfoom en multiple myeloom kunnen herkennen, en er is samen met de ziekenhuisapotheek en partners uit de farmaceutische industrie aan gewerkt om daar medicijnen van te maken. Sinds kort worden daar patiënten daadwerkelijk mee behandeld.
Voordat de getransplanteerde T-cellen bij een patiënt aanslaan gaat er enige tijd voorbij, en juist in die periode is de patiënt extra vatbaar voor virussen en andere infecties. Niet in de laatste plaats, omdat de patiënt voorafgaand aan de stamceltransplantatie medicijn heeft ontvangen waardoor zijn eigen afweersysteem doelbewust verzwakt is: het laatste wat de bedoeling is, is namelijk dat de afweercellen van de patiënt zelf de vreemde donorcellen aanvalt.
Beschermen van de patiënt tegen die virusinfecties is dus van het grootste belang. Met name het hardnekkige cytomegalovirus (CMV) vormt een bedreiging, en om die reden hebben de Leidse wetenschappers virusspecifieke T-cellen ontwikkeld die speciaal ‘getraind’ zijn om dat virus op te sporen en uit te schakelen. Maar er is meer bewijs nodig om de effectiviteit van deze cellen aan te tonen, en daar is mee onderzoek voor nodig. Pas dan kan deze behandeling opgenomen worden in de standaard richtlijnen.
Vorig jaar is daarom een gerandomiseerde dubbel blind uitgevoerde studie van start gegaan onder de naam TRACE, waarbij een deel van de patiënten met deze nieuwe virus-killers wordt behandeld, en een deel met placebo. Noch de patiënt, noch de dokter weet wie er welk middel krijgt. Meerdere ziekenhuizen doen mee aan deze studie. Daarbij gaat het niet alleen om de aanpak van het CMV-virus, maar ook het Adenovirus en het Epstein Bar virus.
Omdat het onderzoek naar het ‘Levend Geneesmiddel’ kostbaar is, is het LUMC begonnen met diverse acties om geld in te zamelen. Daarbij zit ook een ludieke actie die zich vooral richt op jongeren, wat niet zo verwonderlijk is aangezien bloedkankers vaak relatief jonge patiënten treffen. Het magazine Vlogbende is een eenmalig magazine voor kinderen over vloggers en Youtubers. Het tijdschrift staat boordevol interviews, puzzels, weetjes, prijsvragen en vlogtips. Vrienden van patiënt Daan vervulden zijn droom en brachten zijn initiatief tot een mooi resultaat. Alle opbrengsten van het magazine zijn bestemd voor het onderzoek het Levend Geneesmiddel.
Meer informatie over het initiatief van patient Daan is te vinden op www.vlogbende.nl.
Bronnen
1. Lees HIER een uitgebreide brochure van het LUMC over het Levend Geneesmiddel.
2. Lees HIER het voortgangsrapport uit 2019 met de stand van zaken.
