Tijdens het jaarcongres van de American Society of Hematology (ASH) werd een studie uit New York (V.S.) gepresenteerd over hoe een combinatie van een aantal medicijnen mogelijk het risico op graft-versus-host ziekte (graft-versus-host disease, GvHD) verkleint. Dat is goed nieuws voor mensen met leukemie, die een stamceltransplantatie ondergaan.
Bij een stamceltransplantatie worden stamcellen van een donor via een transfusie overgebracht naar een ontvanger. Het is een veel toegepaste behandeling voor leukemie, en vaak wordt zo’n stamceldonor gevonden binnen de familie van de patiënt. Dat verkleint de kans dat de afweercellen in het donorbloed het lichaam van de gastheer als vreemd ervaren, om vervolgens de aanval in te zetten. Dat is in een notendop het scenario achter GvHD, en dat is in 10% van de gevallen een levensbedreigende aandoening.
Om de kans op GvHD verder te verkleinen worden ontvangers van donorstamcellen behandeld met immuunonderdrukkende medicatie, en wordt er geprobeerd om donoren te vinden wiens afweercellen het meest overeenkomen met die van de ontvanger. Onderzoekers van het Laura and Isaac Perlmutter Cancer Center in New York hebben nu ontdekt dat een combinatie van immuunremmers cyclofosfamide, abatacept en tacrolimus de kans op GvHD verkleint bij leukemiepatiënten die een allogene stamceltransplantatie ondergaan. Toevoeging van abatacept aan immuunremmers blijkt GvHD bij een groot deel van de proefpersonen te voorkomen, en als de ziekte zich toch voordoet, dan in een milde en goed behandelbare vorm.
Bij het onderzoek in New York waren 23 volwassen leukemiepatiënten betrokken, die allen een stamceltransplantatie ondergaan hadden met stamcellen van ouders, kinderen, broers of zusters. Na deze procedure kregen zij gedurende 3 maanden de immuunremmende medicijncombinatie toegediend. Na 3 maanden bleken 4 patiënten symptomen van GvHD te vertonen, zoals huiduitslag, misselijkheid en diarree. Bij 2 anderen traden er enkele weken na de transfusie symptomen in. Bij geen van de patiënten deden zich ernstige symptomen voor. Wel overleed een patiënt nadat de transplantatie gefaald had aan terugkerende leukemie. Maar 22 van de 23 proefpersonen (95%) was 5 maanden na de stamceltransplantatie nog steeds kankervrij.
Door de inzet van de geneesmiddelencombinatie kunnen er meer geschikte stamceldonoren gevonden worden dan nu het geval is, denken de onderzoekers. “Door het risico op GvHD te verkleinen kunnen we wellicht donoren vinden in een wijdere familiekring”, denkt hoofdonderzoeker dr. Samer Al-Homsi.
De nieuwe medicijncombinatie zet abatacept in in plaats van het standaardmiddel mycofenolaatmofetil. Het verhindert dat de T-cellen in het donorplasma geactiveerd raken en cellen van de gastheer aanvallen. Abatacept wordt al ingezet bij diverse immuunziekten zoals reuma. Een andere aanpassing aan de behandeling betrof het middel tacrolimus. De behandelduur werd bekort van 6 tot 9 maanden naar maximaal 3 maanden, om de kans op mogelijk schadelijke effecten op de nieren te verkleinen.
Referentie
Link naar de presentatie van dr Samer Al-Homsi tijdens ASH 2021
