‘ADULT T-CELL’-LEUKEMIE/LYMFOOM. ATLL, ‘adult T-cell’-leukemie/lymfoom is een rijpe T-celmaligniteit die door een infectie met het HTLV1-virus wordt veroorzaakt. In sommige delen van de wereld is infectie met het HTLV1-virus endemisch, vooral, maar niet uitsluitend, in het Zuid-Westen van Japan en in het Caribische gebied. Hoewel er een duidelijke relatie is met infectie met het HTLV1-virus ontwikkelt slechts een minderheid van de geïnfecteerden ATLL. De ziekte wordt vaak pas manifest lang nadat de infectie met het HTLV1-virus heeft plaatsgevonden. Overdracht vindt vaak vroeg in het leven plaats, via de moedermelk of via bloedproducten, maar de ziekte komt pas tot uiting in de volwassen leeftijd. In endemische gebieden kan het percentage geïnfecteerden oplopen tot 2,5% van de bevolking. Klinisch worden verschillende typen onderscheiden, namelijk een acute, een lymfomateuze, een chronische en een ‘smouldering’ vorm. Acute ATLL is de meest voorkomende vorm en is een agressief verlopend ziektebeeld (mediane overleving kleiner dan één jaar). Bij presentatie is de ziekte vaak uitgebreid aanwezig met infiltratie van bloed en lymfeklieren, maar ook de huid is vaak aangedaan. Tevens wordt vaak hypercalciëmie gezien. Morfologisch kan het beeld zeer ‘wild’ en heterogeen zijn en gemakkelijk worden aangezien voor een acute leukemie of virale infectie. Het ATLL-beeld is bekend door de typisch pleiomorfe lymfatische cellen met opvallend gelobde kernen, de zogenoemde ‘flower cells’, die met name in het bloed worden gezien. Hoewel de ‘flower cells’ vaak als specifiek voor ATLL worden gezien, zien we ze vooral in het acute type, maar kunnen ze toch ook bij andere ziektebeelden voorkomen. Bij immuunfenotypering zijn de maligne rijpe T-cellen positief voor CD3, CD4 en sterk CD25.
De laatste jaren worden er grote successen geboekt bij de behandeling van allerlei soorten kanker dankzij de opkomst van de immuuntherapie. Toch blijkt deze behandeling niet bij alle patiënten even goed te werken, en soms treedt er zelfs een averechts effect op. Onderzoekers van het Erasmus MC en het LUMC ontdekten nu dat dit komt doordat de immuuntherapie afweer-onderdrukkende cellen aanzet. De resultaten van hun onderzoek zijn gepubliceerd in het vakblad Science Immunology.
Bekend is dat tumorcellen in staat zijn het menselijk immuunsysteem te misleiden en af te remmen, en zich zodoende te verdedigen tegen afweercellen. Een van de manieren waarop tumorcellen het immuunsysteem om de tuin leiden is het binden aan specifieke schakelaars (PD-1) op cellen van het immuunsysteem. Dat vermindert de werking van deze immuuncellen, waardoor tumorcellen door kunnen blijven groeien. Immuuntherapie is erop gericht om de PD-1 blokkade ongedaan te maken, zodat de afweercellen tumorcellen weer herkennen, aanvallen en opruimen.
Het is echter ook bekend dat lang niet alle kankerpatiënten even goed op immuuntherapie reageren. Onderzoekster Mandy van Gulijk van de afdeling Longgeneeskunde van het Erasmus MC ontdekte dat bij muizen en bij patiënten die ongevoelig zijn voor immuuntherapie, de therapie voornamelijk een ongewenst effect heeft op het immuunsysteem. Dit komt doordat de immuuntherapie regulatoire T-cellen stimuleert. Dat is het deel van het immuunsysteem dat immuunreacties onderdrukt.
Van Gulijk legt uit: “De stimulatie van de regulatoire T-cellen belemmert de werking van immuuntherapie, omdat daarmee het positieve effect van de behandeling teniet wordt gedaan. In plaats van dat de immuuntherapie het afweersysteem stimuleert om de tumorcellen op te ruimen, wordt het juist afgeremd.” Deze belangrijke kennis kan worden gebruikt om nieuwe behandelingen te testen waarbij juist de negatieve werking van regulatoire T-cellen op de immuuntherapie wordt voorkomen.
In het onderzoek werkten het Erasmus MC (prof.dr. Joachim Aerts, dr. Floris Dammeijer) en het LUMC (prof.dr. Thorbald van Hall) nauw samen.
Referentie
Naar boven
