Mensen die met chemotherapie behandeld worden krijgen vaak te maken met allerlei bijwerkingen, de ene ernstiger dan de andere. Soms zijn bijwerkingen zo ernstig dat ze een verdere behandeling in de weg staan, of zijn er aanvullende medicijnen nodig, zoals bijvoorbeeld maagbeschermers. Verlies of verandering van de smaakzin is echter een veel voorkomende bijwerking die doorgaans als niet zo ernstig wordt beschouwd.
Smaakpapillen bestaan uit speciale snelgroeiende cellen, die doorgaans 10 tot 14 dagen leven en dan plaats maken voor nieuwe. Dat snelgroeiende aspect hebben smaakpapillen gemeen met kankercellen, en chemotherapie richt zich specifiek op snel delende cellen. In wezen zijn de smaakcellen daar de dupe van, en worden zij relatief harder door de chemotherapie getroffen dan andere gezonde cellen.
Patiënten die met chemotherapie behandeld worden ervaren vaak al na een paar dagen dat hun smaakzin afneemt, en dat veel van wat zij eten en drinken opeens nergens meer naar smaakt. En dingen die normaal gesproken lekker zijn, smaken opeens anders en vies, en geven zelfs een onprettig mondgevoel. Vaak wordt wel aanvullende medicatie verstrekt om misselijkheid en overgeven tegen te gaan, maar die helpen niet tegen smaakverlies en –verandering, of tegen het verlies van eetlust dat daarmee gepaard gaat.
Mensen die chemotherapie ondergaan kunnen daarnaast ook last krijgen van pijnlijke zweertjes in de mond en keel, en dat verbetert de eetlust uiteraard ook niet. Vaak verdragen mensen met die bijwerking alleen nog maar heel zacht voedsel, zoals soep en pap.
Wetenschappelijk onderzoek op het gebied van smaakverandering bij kanker en hoe je hier mee om kunt gaan is nog beperkt. Wel bestaan er adviezen die de beleving van smaken bij smaakverandering mogelijk kunnen verbeteren.
Als de chemokuur eenmaal voorbij is, dan vernieuwen de smaakpapillen zich weer als vanouds en keert doorgaans de smaakzin terug. Ook zullen de zweertjes genezen en neemt het droge-mond-gevoel af.
Smaaksturing is de benaming voor manieren om de voeding aan te passen op veranderingen in smaak. Koks, voedingsassistenten, diëtisten en verpleegkundigen ontwikkelen nieuwe methoden om mensen met smaakveranderingen door kanker te helpen. Sommige ziekenhuizen werken al volgens deze methoden. Patiënten kunnen zelfs een smaaktest ondergaan om precies vast te stellen wat de smaakvoorkeuren zijn. Dat mondt uit in een zogeheten ‘smaakpaspoort’ met daarbij tips en recepten die aansluiten bij de smaakvoorkeuren om thuis mee aan de slag te gaan. Het Antonius ziekenhuis in Sneek en Emmeloord beleefde in 2018 de landelijke primeur, maar inmiddels wordt smaaksturing in meer ziekenhuizen en zorgcentra toegepast.
Afhankelijk van het type smaakprobleem zijn er in het kader van smaaksturing een aantal interventies mogelijk. Daarbij wordt er vanzelfsprekend wel op gelet dat die interventies gezond zijn: simpelweg zout of suiker toevoegen is geen goed idee.
Voeg extra smaak ‘boosters’ toe aan je eten in de vorm van verse kruiden of citrusvruchten. Probeer daarbij ongewone nieuwe combinaties uit: kook groenten bijvoorbeeld eens in sinaasappelsap.
Door een chemobehandeling kunnen dingen die normaal gesproken lekker worden gevonden opeens vies smaken. Het is dan zinvol om uit te zoeken wat nog wel lekker smaakt. Hou je opeens meer van zoet, voeg dan honing aan je gerechten toe. Heb je liever zin in zuur, dan doen een scheutje azijn of een kneepje citroen misschien al veel goed. De beruchte metalige smaak waar veel mensen over klagen wordt minder door gember of kaneel aan je eten toe te voegen.
Temperatuur, textuur, vetgehalte: ze hebben allemaal invloed op je mondgevoel, en dat is net zo bepalend bij hoe je je eten ervaart als de smaak. Als je minder smaak ervaart dan kun je je eten wel interessanter maken door textuur toe te voegen, zoals krokante croutons of knapperige radijsjes. Als je liever wil dat je eten smeuïger in je mond aanvoelt, dan is toevoegen van mayonaise, boter of avocado een goed idee. En ook de temperatuur is een factor: koude gerechten geven minder smaak dan warme.
Soms is het vooral de geur van voedsel die mensen tegenstaat en misselijk maakt. Kies dan liever voor koude gerechten, zoals een pastasalade. Die geven veel minder geur af.
Meer informatie
De website Voedingenkankerinfo.nl heeft een hoofdstuk gewijd aan smaaksturing bij kankerbehandeling.
