Een op de drie kankergevallen in Nederland wordt veroorzaakt door een ongezonde leefstijl en leefomgeving, en kan in principe dus vermeden worden. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van TNO in opdracht van KWF Kankerbestrijding. Met maatregelen die het makkelijker maken voor mensen om onder andere niet te roken, gezond te eten en zich goed te beschermen tegen de zon kunnen jaarlijks tot zo’n 40.000 kankergevallen worden voorkomen.
Roken blijft met afstand koploper als veroorzaker van kanker in Nederland, bevestigen de nieuwe cijfers. Jaarlijks kunnen naar schatting 19.095 diagnoses (16% van alle kanker) hieraan toegeschreven worden. Andere belangrijke oorzaken zijn zonblootstelling (5%, 6.374 gevallen per jaar) en ongezonde voeding (5%, 6.452). Daarbij gaat het vooral om weinig fruit, groente en voedingsvezel en te veel bewerkt vlees.
Met deze studie brengen TNO en KWF de meest actuele cijfers voor Nederland. Behalve leefstijlfactoren keken de onderzoekers ook naar omgevingsfactoren (zoals fijnstof), infecties (zoals HPV-virus) en reproductieve factoren (zoals het niet geven van borstvoeding). Voor al deze risicofactoren schatten de onderzoekers hoe groot de bijdrage is aan het totaal aantal kankergevallen. De laatste keer dat dit in kaart werd gebracht was in 2014.
Onderstaande tabel laat zien hoe groot de bijdrage van leefstijlgedrag is aan de vijf meest leefstijlgerelateerde kanker. Van alle diagnoses longkanker is bijvoorbeeld 76,5% toe te schrijven aan leefstijl (in dit geval dus: roken).
| TYPE KANKER | VEROORZAAKT DOOR LEEFSTIJL | DIAGNOSES PER JAAR |
| Longkanker | 76,5% | 10.981 |
| Slokdarmkanker | 70% | 465 |
| Hoofd-halskanker | 68,4% | 2.141 |
| Mond-keel-larynxkanker | 59,8% | 1.524 |
| Leverkanker | 56% | 600 |
| Alle leefstijlgerelateerde kanker | 25,3% | 30.321 |
Als we kijken naar kanker die wordt veroorzaakt door leefomgeving, dan springt melanoom er met grote afstand uit. Van alle melanoomdiagnoses kan 90,4% worden toegeschreven aan zonblootstelling, ofwel 6.374 diagnoses per jaar. Andere leefomgevingsfactoren die kanker kunnen veroorzaken zijn onder meer blootstelling aan fijnstof, asbest of radongas. Leefomgevingsfactoren zijn samen goed voor 9.063 (7,6%) van alle kankerdiagnoses.
Bij kankers die door infecties veroorzaakt worden is het humaan papillomavirus (HPV) de grootste risicofactor. Alle baarmoederhalskankerdiagnoses, 100%, worden veroorzaakt door dit virus. Maar ook ruim 88% van alle gevallen van anuskanker worden door een HPV-infectie teweeggebracht.
Ook reproductieve factoren kunnen de oorzaak van kanker zijn, al gaat het hierbij wel om kleine aantallen. Het niet geven van borstvoeding is een van die mogelijke oorzaken. Maar ook het slikken van de pil brengt een verhoogd kankerrisico met zich mee. In totaal zijn reproductieve factoren de oorzaak van 0,3% van de kankerdiagnoses, wat neerkomt op 317 gevallen.
“Deze studie laat zien dat we op een derde van alle kanker invloed hebben”, constateert Carla van Gils, directeur van KWF. “Een aanzienlijk deel. Als we deze resultaten serieus nemen en de risicofactoren effectief aanpakken met gericht preventiebeleid, kan dat op jaarbasis tot 40.000 kankerdiagnoses schelen.”
Het aankomende nieuwe kabinet kan daarbij het grootste verschil maken, aldus KWF. “Door bewezen effectieve maatregelen in te voeren zoals prijsverhogingen op tabak, of een marketingverbod op ongezonde voeding en alcohol kunnen we veel kankergevallen in de toekomst voorkomen. En dat is hard nodig, want de zorg kampt al met ernstige overbelasting.”
De grootste gezondheidswinst op het gebied van kanker? Die zit ‘m in tabaksontmoediging, aldus KWF. “De cijfers laten dat duidelijk zien. Als we allemaal stoppen met roken, scheelt dat 16% van alle kanker. Dat zet echt zoden aan de dijk”, zegt Van Gils. Tegelijk is het van belang om te voorkomen dat mensen beginnen met roken. “Recente cijfers lieten zien dat 1 op de 5 jongeren het afgelopen jaar heeft gevapet, bijna een derde sigaretten heeft gerookt en dat een groot deel zelfs beide doet. Dit baart ons zorgen. We moeten voorkomen dat jongeren in aanraking komen met producten van de tabaksindustrie. Daarom werken we samen met Hartstichting en Longfonds aan het realiseren van een Rookvrije Generatie.”
Ook op andere terreinen investeert KWF sterk in preventie. Zo is preventie een van de kerndoelen van de Nederlandse Kanker Agenda, die op 27 november wordt gelanceerd. Daarin werkt KWF samen met andere partners aan nationale prioriteiten om de impact van kanker op de samenleving terug te brengen.
Verder is KWF een van de initiatiefnemers van de Gezonde Generatie, waarin 22 gezondheidsfondsen de krachten bundelen om ervoor te zorgen dat de Nederlandse jeugd in 2040 de gezondste ter wereld is. “Daarvoor is inzet van alle partijen nodig”, benadrukt Van Gils. “We roepen de overheid, fabrikanten, supermarkten en media op om de omgeving waarin onze kinderen opgroeien zo gezond mogelijk te maken.”
Meer informatie
