CAR-T-celtherapie is de laatste tijd een van de meest baanbrekende innovatieve behandelingen in de hemato-oncologie, en dan vooral bij lymfeklierkankers zoals de ziekte van Hodgkin en non-Hodgkin. Witte bloedcellen van een patiënt worden daarbij genetisch gemodificeerd in een laboratorium en vervolgens teruggeplaatst in het lichaam. Daar gaan de verbeterde cellen de strijd aan met kankercellen, en die aanpak blijkt vaak voor goede resultaten te zorgen. Het is alleen wel een zeer kostbare procedure, want vooralsnog konden de cellen alleen nog in een lab in de Verenigde Staten bewerkt worden. Sinds kort kan dat echter ook aan het UMCG in Groningen. Zorginstituut Nederland en ZonMw trekken nu 30 miljoen euro uit om vast te stellen of die behandeling effectief en kostenbesparend is.
Het opsturen van bloedcellen, modificeren in een lab en het weer terugsturen ervan is tijdrovend en duur: zo’n behandeling kost gemiddeld 330.000 euro per patiënt. Aan UMC Groningen wordt sinds kort dezelfde procedure uitgevoerd, wat tijdwinst en kostenbesparing oplevert: per patiënt kost zo’n behandeling minder dan een kwart van wat het voorheen kostte: 80.000 euro. Nu moet door middel van een klinische studie vastgesteld worden of de Groningse methode naast goedkoper ook even effectief is als de Amerikaanse. Naast UMCG vindt het onderzoek met in Groningen geproduceerde CAR-T-cellen ook plaats aan Radboudumc, Erasmus MC en Amsterdam UMC.
Bij CAR-T-celtherapie worden T-cellen, een bepaald type witte bloedcellen die een rol spelen in het eigen afweersysteem uit het bloed gehaald. In een laboratorium ondergaan deze cellen een genetische modificatie door toevoeging van een chimere antigen receptor (CAR), een extra stukje DNA dat in staat is om kankercellen te herkennen en aan te vallen. Deze verbeterde afweercellen, CAR-T-cellen, worden vervolgens teruggeplaatst in het lichaam van de patiënt.
In Groningen worden CAR-T-cellen sinds kort ook in de eigen ziekenhuisapotheek geproduceerd, en dat betekent dat de ‘VS-route’ niet langer nodig is. Dat levert aanzienlijke tijdwinst op, want gemiddeld duurde zo’n procedure 4 tot 6 weken inclusief vervoer van en naar Amerika. In Groningen duurt het maar twee weken tot de verbeterde cellen aan de patiënt toegediend kunnen worden. En voor uitbehandelde patiënten met lymfeklierkanker is die tijdfactor juist cruciaal.
Omdat de cellen bewerkt worden in hetzelfde ziekenhuis als waar ze geoogst zijn hoeven ze niet ingevroren te worden en kunnen ze direct na afname bij de patiënt naar het laboratorium. Dat bespaart tijd en kosten. Voor de patiënt betekent die tijdwinst soms letterlijk het verschil tussen of dood. CAR-T-celtherapie, een betrekkelijke nieuwe innovatie in de kankerzorg, heeft al laten zien voor bemoedigende resultaten te kunnen zorgen.
Om zeker te weten dat de Groningse aanpak even goed werkt als de Amerikaanse, en om te zien of de behandeling wellicht aan meer kankerpatiënten aangeboden kan worden, of als eerstelijnsbehandeling en niet pas als laatste redmiddel voor uitbehandelde patiënten is onderzoek nodig. Omdat het echter om een kostbare behandeling gaat is zo’n onderzoek erg duur, en dat is de reden dat ZonMw en het Zorginstituut in het kader van ‘veelbelovende zorg’ nu met 30 miljoen euro subsidie over de brug komen. Ook de zorgverzekeraars dragen een steentje bij: zij zorgen ervoor dat de behandeling van patiënten in de controle-arm vergoed wordt.
Aan het onderzoek, dat 6 jaar zal duren, zullen 299 patiënten meedoen. Het Zorginstituut heeft al toegezegd om na afloop binnen 6 maanden te besluiten of de effectiviteit van de behandeling is bewezen, waarna de CAR-T-celtherapie van eigen bodem in de basisverzekering kan worden opgenomen.
Niet alleen bij UMCG in Groningen wordt gewerkt aan CAR-T-celtherapie. Recent opende in Hoofddorp het Kite onderzoekslaboratorium, waar eveneens afweercellen worden gemodificeerd om kankercellen aan te vallen. Kite is een onderdeel van de Amerikaanse farmaproducent Gilead. In Hoofddorp moeten elk jaar tot 4.000 CAR T-celtherapieën geproduceerd gaan worden voor ziekenhuizen in heel Europa.
Meer informatie
Lees het volledige persbericht van UMCG
Lees het persbericht van Zorginstituut Nederland
