In een brandbrief aan ministers Hugo de Jonge en Tamara van Ark en aan staatssecretaris Paul Blokhuis trekken ruim 70 artsen, wetenschappers en bestuurders van gezondheidsorganisaties aan de bel over de impact die leefstijl heeft op de gezondheid in het algemeen, en COVID-19 in het bijzonder. De briefschrijvers vinden dat er een publiekcampagne moet komen om mensen te wijzen op de gevaren van een ongezonde leefstijl.
De brief is tot stand gekomen op initiatief van de auteurs van het wetenschappelijke artikel ‘The impact of obesity and lifestyle on the immune system and susceptibility to infections such as COVID-19’, dat werd opgesteld door een groep Nederlandse wetenschappers van LUMC, ErasmusMC en Amsterdam UMC, dat deze maand in vaktijdschrift Frontiers in Nutrition werd gepubliceerd.
Dat overgewicht en obesitas tot een ernstiger ziekteverloop bij COVID-19 kunnen leiden is wereldwijd al vastgesteld in meerdere studies. Obesitas zorgt niet alleen voor een groter risico op stolselaandoeningen als trombose, maar blijkt ook het immuunsysteem af te zwakken. Daardoor krijgt het virus waarschijnlijk meer kans om zich sneller te vermenigvuldigen en infecties te veroorzaken.
Maar de auteurs van het bovengenoemde artikel stellen vast dat het immuunsysteem wel snel en betrekkelijk eenvoudig opgevijzeld kan worden als mensen met obesitas een paar procent lichaamsgewicht kwijtraken. Een gezonde leefstijl in het algemeen (gezonde voeding, voldoende beweging, slaap en ontspanning, stoppen met roken en alcohol matigen) zal het immuunsysteem versterken. Dat is bekend door tal van wetenschappelijke onderzoeken en geldt óók voor mensen met een normaal gewicht.
De briefschrijvers vinden dat de corona-epidemie in Nederland het beste bestreden kan worden door twee stappen te volgen. Besmettingen moeten voorkomen worden door naleving van de coronamaatregelen. En: mensen moeten weten dat ze zichzelf beter wapenen tegen het virus door hun immuunsysteem te versterken. Zo wordt de kans op een ernstig ziekteverloop mogelijk kleiner. Een gezonde leefstijl kan hier een bijdrage in zijn, ongeacht het gewicht.
De onderzoekers van het wetenschappelijk artikel geven aan dat omschakelen naar een gezondere leefstijl al binnen enkele weken tot een sterker immuunsysteem kan leiden. Met als gevolg dat mensen minder ernstig ziek worden als ze COVID-19 krijgen, en dat zorgt op zijn beurt weer voor minder druk op de ziekenhuizen. Ook de belasting voor de non-COVID zorg kan afnemen: andere aandoeningen zoals hartfalen of ernstige diabetes zijn sterk leefstijlgerelateerd.
Daarnaast heeft een gezonde leefstijl ook bewezen positieve effecten op het mentale welzijn. Het geeft het mensen ook het gevoel een stukje regie over de eigen gezondheid terug te krijgen, dankzij nuttige informatie waarmee men zelf aan de slag kan.
“Mocht de epidemie in Nederland langer aanhouden, dan is het mogelijk om in een aantal maanden tijd veel mensen met obesitas op een gezonder gewicht te brengen. Een effectieve manier is bijvoorbeeld de inmiddels via het basispakket vergoede programma’s voor gecombineerde leefstijlinterventies, waarin gecoacht wordt op een blijvende gedragsverandering qua leefstijl. Het bereiken van een gezonder gewicht maakt deze risicogroep minder kwetsbaar voor een ernstig beloop van COVID-19”, stellen de briefschrijvers.
Daarnaast waarschuwen ze ook voor te veel optimisme over een vaccin. Bij mensen met obesitas zijn vaccins doorgaans minder effectief, omdat het immuunsysteem verstoord is. Dat fenomeen doet zich bijvoorbeeld ook voor bij de jaarlijkse griepprik. “De kans is aanzienlijk dat dit ook bij een toekomstig SARS-CoV-2 vaccin het geval zal zijn. Een gezondere leefstijl nu alvast aanmeten zou mogelijk bij mensen met obesitas bij kunnen dragen aan een betere respons op de vaccins, die nu nog in ontwikkeling zijn en naar verwachting pas op zijn vroegst over een paar maanden beschikbaar zijn.”
De opstellers van de brief maken zich zorgen dat zonder duidelijke informatie veel mensen in deze tijd juist slechtere leefstijlkeuzes maken. Onderzoek tijdens de eerste coronagolf heeft laten zien dat veel mensen tijdens de lockdowns ongezonder gingen eten, minder lichaamsbeweging kregen en meer alcohol en tabak gebruikten. Vooral mensen die al overgewicht hadden bleken ongezonder te gaan eten.
Volgens de briefschrijvers is er ook een relatie tussen leefstijl en opleidingsniveau. Mensen met een hogere opleiding hebben vaak zelf al kennis van het feit dat een gezonde leefstijl het immuunsysteem kan versterken. Belangrijk is dat de hele bevolking hierover geïnformeerd wordt. “Wij denken daarom dat er, naast de huidige coronamaatregelen, noodzaak is tot actie en vooral communicatie op het gebied van de hierboven genoemde leefstijlfactoren. Mensen hebben het recht te weten dat ze zelf meer kunnen doen dan de huidige, relevante Coronamaatregelen zoals handen wassen, 1,5m afstand houden etc. Nu de tweede golf in alle hevigheid bezig is, en het wellicht nog maanden of langer duurt voordat we het virus geheel onder controle hebben, vinden wij het onverantwoord om deze boodschap niet te communiceren.”
“Wij adviseren met klem om de landelijke ‘Zorg je goed voor jezelf?’-campagne die reeds is opgezet, met posters en een tv-commercial, alsnog te lanceren. Hiermee kan de gezondheid en weerstand van een ieder al tijdens de huidige periode van (partiële) lockdown worden verbeterd, hetgeen zal bijdragen aan vermindering van ziekenhuisopnamen met alle acute, maar zeker ook langdurende gevolgen van dien. Ook dragen wij er graag aan bij om de reeds met relevante experts zorgvuldig afgestemde, toegankelijke leefstijladviezen nog beter vindbaar te maken en uit te dragen. Wij hopen hiermee een positieve bijdrage te leveren aan de missie van uw ministerie: Nederland gezond en wel”, besluiten de opstellers van de brief.
Lees ook de Wetenschappelijke notitie over de relaties tussen COVID-19, metabole ontregeling, weerstand en leefstijlinterventies (mei 2020) die is opgesteld door Lifestyle 4 Health, het Nederlands innovatiecentrum voor leefstijlgeneeskunde, een samenwerkingsverband tussen TNO Delft en LUMC Leiden.
Bezoek de website Leefstijlencorona.nl voor meer informatie. De website is een initiatief van: Partnerschap Overgewicht Nederland (PON), Vereniging Arts en Leefstijl en Lifestyle4Health.
