Een op de vijf zorgverleners in de palliatieve zorg krijgt vroeg of laat te maken met burn-out symptomen. Dat is de conclusie uit een systematisch literatuuronderzoek door dr. Floor Dijxhoorn, als onderdeel van haar proefschrift ‘Care about care for healthcare professionals providing palliative care’, waarmee ze onlangs promoveerde aan Universiteit Leiden. Dijxhoorn adviseert een model te gebruiken waarmee organisaties een cruciale rol kunnen spelen bij het creëren van de noodzakelijke voorwaarden voor het omgaan met de emotionele impact van het verlenen van palliatieve zorg.
Het promotieonderzoek van Dijxhoorn werd uitgevoerd voor IKNL in samenwerking met het Expertisecentrum Palliatieve Zorg van het Leids Universitair Medisch Centrum. De studie toont aan dat zorgverleners in de palliatieve zorg in Nederland uitdagingen en emotionele stress ervaren bij het verlenen van deze zorg. Niet alleen kampt 20% van de mensen die in de palliatieve zorg werkzaam zijn met burn-out symptomen, maar daarnaast hebben deze mensen die dit werk in een ziekenhuis uitoefenen meer last van burn-out symptomen dan zorgverleners in een hospice.
Onder palliatieve zorg wordt de zorg verstaan voor mensen voor wie geen curatieve behandeling meer mogelijk is. De nadruk ligt daarbij op het verbeteren van de kwaliteit van leven van patiënten en hun naasten en omvat zowel fysieke, psychologische, sociale als spirituele zorg. In Nederland wordt palliatieve zorg verleend door zorgverleners die betrokken zijn bij de zorg voor patiënten in de laatste levensfase. Deze zorgverleners worden vrijwel dagelijks geconfronteerd met emotionele ervaringen, zoals het fysiek en emotioneel lijden van ernstig zieke patiënten en verdrietige familieleden.
Om de zorgverleners beter te ondersteunen in het omgaan met de emotionele impact van hun werk adviseert Dijxhoorn om het ABD-model te gebruiken. Dat staat voor:
Primaire rol speelt daarbij aspect A: aandacht voor de emotionele impact op de zorgverleners. Het model benadrukt de gedeelde verantwoordelijkheid voor het omgaan met de emotionele impact, waarbij organisaties een cruciale rol spelen bij het creëren van de noodzakelijke voorwaarden voor individuen en teams.
Beter dan een burn-out behandelen is het voorkomen ervan, stelt Dijxhoorn. Interventies die een burn-out kunnen voorkomen zijn momenteel vooral gericht op de individuele zorgverleners, en lijken maar beperkt effectief te zijn. Studies naar interventies die gericht zijn op veranderingen in een heel team of organisatie zijn er volgens Dijxhoorn niet. Maar er is wel behoefte aan dergelijke interventies onder de zorgverleners.
Een enquête onder de leden van Palliactief, de Nederlandse vereniging voor professionele palliatieve zorg onthulde dat ruim twee derde (71%) van deze zorgverleners een zekere tot hoge mate van burn-out symptomen ervaarden en dat zelfs 7% zich al eens vanwege een burn-out had ziekgemeld. Bijna alle leden van Palliactief (97%) gaven aan zelf activiteiten te ondernemen om de emotionele impact van hun werk te beheersen. Ook gaf 23% aan extra ondersteuning nodig te hebben vanuit hun team of organisatie. Vooral tijd om impactvolle gebeurtenissen met collega’s te kunnen bespreken en een veilige teamomgeving, werden genoemd.
Het belang van interventies op team- en organisatieniveau bleek ook uit interviews die Dijxhoorn deed met artsen, verpleegkundigen en verzorgenden die werkzaam waren in ziekenhuizen, thuiszorg of verpleeghuizen. Hoewel het verlenen van palliatieve zorg intensief is, geeft het ook veel voldoening, gaven de professionals in de interviews aan. Ook gaven zij aan dat ze zich door de werkzaamheden bewuster worden van wat belangrijk is in het leven.
De resultaten van Dijxhoorns onderzoek benadrukken dat zorgverleners naast voldoening ook uitdagingen en emotionele stress ervaren bij het verlenen van palliatieve zorg. Het evenwicht van zorgverleners in de palliatieve zorg is een gedeelde verantwoordelijkheid van het hele systeem en alle personen en partijen die daarbij horen. Het is belangrijk om deze beroepsgroep de komende jaren zo gezond mogelijk te houden. Bij de totstandkoming van het Kwaliteitskader palliatieve zorg Nederland werd ‘persoonlijke balans’ niet voor niets als een belangrijk thema benoemd. Om als zorgverlener goede zorg te kunnen blijven leveren, is bewustwording van de emotionele impact die het leveren van palliatieve zorg kan hebben erg belangrijk, concludeert Dijxhoorn.
Referenties
NB: Het proefschrift ‘Care about care for healthcare professionals providing palliative care’ van Floor Dijxhoorn wordt binnenkort via het Expertisecentrum Palliatieve Zorg van het Leids Universitair Medisch Centrum gepubliceerd. Zodra dat gebeurt zal de link in dit artikel worden toegevoegd.
